Dyscyplina - Kary? Nagrody?

03-01-2023

Dyscyplina - Kary? Nagrody?

Często w procesie wychowania spotykamy się ze stosowaniem kar i nagród. Stosując ten system należy pamiętać, że one nie motywują, niszczą, pomagają wdrożyć normy, ale tylko na chwilę. Kary i nagrody niszczą motywację wewnętrzną. Dzieci przestają myśleć, że robią coś dla siebie, uważają, że czynności wykonywane są dla otrzymania nagrody albo uniknięcia kary. W stosowaniu kar i nagród podkreśla się, że ich działanie jest krótkotrwałe oraz są skuteczne tylko na chwilę.

Warto zadać sobie pytania:

• Jaki mamy cel stosując kary i nagrody?
• Jaka jest skuteczność kar i nagród?
• Czemu chcemy wzbudzić w dziecku poczucie, że zmiany są mu potrzebne?

Kara i nagroda ma jeden cel, którym jest zmiana zachowania. Stosowanie ich uczy dziecko, że jest pod ciągłym nadzorem i jego zachowanie stale ulega ocenie. Dla dziecka dorosły jest osobą silniejszą, zaś ono jest słabsze. Dzieci sądzą, że nawyk posłuszeństwa jest lepszy niż samodzielność. Uważają, że lepiej nie prosić o pomoc, gdyż jest to oznaka słabości i można dostać karę. Stosując kary i nagrody dzieci nie uczą się na błędach, tylko zastanawiają się jak je uniknąć. Jeżeli zobaczą, że można uniknąć kary i tak się wydarzy, będzie to dla nich nagroda. Jeśli nie otrzyma nagrody będzie myślało, że otrzymało karę. W celu uniknięcia takich sytuacji wskazana jest zmiana kary i nagrody na konsekwencję. Warto zatem przyjrzeć się bliżej i zastanowić, czym jest konsekwencja.

Konsekwencja to następstwo, rezultat czegoś. Jest to logiczna całość w działaniu, wytrwałość w dążeniu do czegoś. Zadaniem osoby dorosłej jest nauczenie, wytłumaczenie dzieciom czym są konsekwencje. Należy z dziećmi rozmawiać, tłumaczyć, pozwolić doświadczać, słuchać co chcą nam powiedzieć, dyskutować oraz pokazywać.

Im częściej informujemy co się może wydarzyć w wyniku zaistnienia określonej sytuacji, tym więcej w dzieciach jest naturalnych konsekwencji.

Konsekwencja to przede wszystkim zasady, wspólne ustalenia, które:
-są planowane;
-są znane dziecku;
-pozwalają zrozumieć błędy;
-są przewidywalne;
-pozwalają doświadczyć.

Dzieci znając zasady czują się bezpiecznie. Konsekwencje dają poczucie równości i sprawiedliwości. Ważne, aby były adekwatne do sytuacji, uwzględniały wiek oraz etap rozwoju dziecka. Nie mogą być odwleczone, powinny być zawsze omówione. Należy pamiętać, że jedno zachowanie dziecka to jedna konsekwencja.

Poniżej przedstawione zostały przykładowe sytuacje i rozwiązania, które mogą mieć miejsce w naszym codziennym życiu.

1. Podczas zabawy dziecko uderzyło kolegę/ koleżankę.
Przykład rozwiązania: Czy jest Ci przykro? Chcesz coś z tym zrobić? Zobacz, jest mu smutno i płacze.

2. Dziecko nie posprzątało zabawek przed snem.
Czy mogę Ci jakoś pomóc? Widzę, że jesteś zmęczony. Możemy je razem posprzątać, chcesz?

3. Dziecko zepsuło zabawkę kolegi.
Zepsułeś zabawkę kolegi? Należy ją odkupić. Pójdziemy razem do sklepu i wybierzesz dla kolegi nową zabawkę.

4. Dziecko nie odrobiło pracy domowej.
Czujesz się zniechęcony? Może odrobimy pracę domową razem?

Podczas rozmowy z dzieckiem, należy być pozytywnie do niego nastawionym, starać się zrozumieć jego sytuację, ustalić przyczyny zachowania. Warto dać wskazówki na przyszłość, jak powinno postąpić w podobnej sytuacji.

Stosując w procesie wychowania konsekwencje należy pamiętać, że osoba dorosła jest autorytetem dzieci, a one uczą się poprzez naśladownictwo. Konsekwencja powinna być zawsze sprawiedliwa, przemyślana i starannie dobrana, ponieważ tylko wtedy przyniesie największe korzyści, oraz same oczekiwane przez nas skutki.